INNA DROGA

Luchino Visconti zaś wybrał inną drogę, wywodzącą się z tradycji narodowo-demokratycznej, czyli z tradycji operowej. Tylko na tle tej tradycji z jednej strony oraz artystycz­nego języka filmu Ziemia drży z drugiej strony daje się odkryć autorską koncepcję Zmysłów. A zatem złudzenie rzeczywistości i wrażenie podobieństwa filmu do życia, bez których nie ma sztuki filmowej, nie jest czymś elementar­nym, nie wywodzi się z doznań bezpośrednich. Złudzenie rzeczywistości stanowi składnik zło­żonej artystycznej całości i jest zakotwiczone za pośrednictwem licznych związków w zbio­rowym doświadczeniu artystycznym i kultu­rowym.